DNA yapısındaki telomerlerin yaşam döngüsündeki kritik önemi

Telomerin kromozomların uçunda bulunan grafiksel görünümü

1975-77'de Yale Üniversitesi'nde Joseph G. Gall ile doktora sonrası araştırmacısı Elizabeth Blackburn, kromozom uçlarında kromozomları koruyan 'telomer' adı verilen özel bir yapının olduğunu fark etmişlerdir. 

- Peki telomerler insan yaşamını nasıl etkilemektedir?

- Kanser ya da diğer hastalıkların tedavisinde ne gibi bir öneme sahiptirler?

- Ökaryotik doğrusal kromozomların uçunda bulunan ve gen kodlanamayan telomerler insan yaşamının uzunluğunu nasıl belirlemektedir?

Memeli hücrelerindeki kromozomlarda telomerler ortalama 1-50 kb telomerik DNA'ya sahiptirler. İnsan telomerleri ise; 10-15 kb kadar olup, kanserli ve somatik hücrelerde telomer ortalaması daha kısadır. 

İnsanların telomer dizisinin kodlanması 'TTAGGG' şeklindedir. 

Kromozom yapısında DNA sarmalı içindeki telomer görünümü

Telomeraz adı verilen ve telomerleri sentezleyerek korumaya yarayan bir ters transkriptaz enzim mevcut bulunmaktadır. Kanser ve kök hücrelerde bölünme korunmuştur. Böylece sayısız kez bölünebilirler. 

Hücre yaşlanmasının kromozomlar içindeki telomer yapısının uzunluğu belirlemektedir. Telomer yapısında zamanla azalan telomer uçları yaşlanma diye tabir ettiğimiz doğal selaksiyon sonucunu oluşturmaktadır. 

Spor, beslenme ve yaşanılan yerin oksijen seviyesinin kalitesi vs.gibi birçok iç ve dış etken telomerlerin kısalmasını doğrudan doğruya etkilemektedir. 

Telomerlerin kromozom içerisindeki yaşam döngüsü

Her yaş alışımızda kromozom uçlarındaki telomerlerin yapısı gitgide azalmaya başlar. Hücre bölünmesi son aşamaya geldiğinde daha fazla bölünemeyerek hücre ölümüyle beraber telomerler DNA yapısı içerisinde kromozom uçlarındaki ömürlerini tamamlamış olurlar.  

Bilim insanları, insan yaşamını telomerlerin yapısal uzunluğunu belirlediğini ve memeli hücrelerinde telomer yapısının son derece önemli olduğu üzerine birçok makale yayınlamışlardır. 

Kanser hücrelerinden tutunda kök hücrelere kadar yaşamın uzunluğunu, hastalıkların tedavisindeki kritik yerini hala çözülemeyen birçok soruyla beraber 'telomerler' korumaktadır. 

Kromozomlarda DNA yapısının görünümü

Aydınlatılması gereken soruların içinde telomorların insan yaşamını ölümsüzlüğe taşıyabilecek veyahutta daha uzun bir yaşam sürmemizi sağlayıp sağlayamayacağı soruları da bulunmaktadır. 

Telomerler, DNA yapısı içerisinde bilinmez yanlarıyla daha uzun bir süre bizi bilinmezlikleri içerisinde yaşama olan tutkumuzu sorgulamamıza neden olacaklardır. Bu denklemin çözümü bir açıdan da yaşamın sırrının çözümü anlamına geliyor. 

Telomerlerin ne zamanki işleyişi tam olarak anlaşılır, o zaman ölümsüzlük hayali de insanoğlu için biraz daha yakına gelebilir.